Мазмұны
Адамдар арасындағы байланыс көпқырлы әрі күрделі. Кейбір қатынастар шынайы жанашырлық пен өзара қолдауға құрылса, енді біреулері тек белгілі бір пайданы көздеуі мүмкін. Жеке мүдде мен достықтың арасындағы шекара кейде соншалықты жіңішке, ол екеуін ажырату оңайға соқпайды. Әсіресе, мұндай байланыс жылдарға созылып, жиі көмек пен қызметпен қатар жүрсе, бұл тіпті күрделене түседі. Сондықтан әр адам айналасындағы қарым-қатынастардың табиғатын дұрыс түсініп, өзінің шынайы бағасын білуді үйренуі керек.
Шынайы достық өзара сенімге, құрметке және шын жанашырлыққа негізделеді. Ал тек пайдаға құрылған байланыстар беткі көрінісімен ғана тартымды болып көрінуі мүмкін, бірақ олардың іргетасы әлсіз әрі уақыт өте жоғалып кетеді. Мұндай жағдайда адамның эмоционалдық жай-күйі мен жеке шекаралары зардап шегеді. Төменде достық пен пайдаға құрылған қатынастардың айырмашылықтарын сипаттайтын негізгі белгілер ұсынылған.
Нағыз достықтың ерекшеліктері
Шын достар сөзбен емес, іспен дәлел береді. Олар сізге қиын сәттерде жанынан табылады және ешқашан пайда көздеп әрекет етпейді.
- қажеттілік туындамаған сәтте де байланыста болады;
- көмек сұрамай-ақ қол ұшын созады;
- қашықтық болса да, жанашырлық байланыс үзілмейді;
- сіздің көңіл-күйіңізге, ішкі жағдайыңызға шын мәнінде алаңдайды;
- сіздің уақытыңыз бен кеңістігіңізге құрметпен қарайды.
Егер осындай сипаттар кездессе, бұл қарым-қатынастың негізінде шынайы достық жатыр деген сөз.
Пайдаға негізделген қатынастың белгілері
Кейде өз пайдасын ойлайтын адамдар шынайы дос бейнесін сомдай алады. Бірақ уақыт өте келе олардың әрекеттерінен мынадай ерекшеліктер байқала бастайды.
- Байланыс тек қажет болғанда пайда болады. Пайдасы таусылғанда, адам қызығушылығын жоғалтып, алыстай түседі. Мұндай байланыста шынайы жанашырлық жоқ.
- Қарым-қатынас бастамасы әрдайым сізден болады. Сіз хабарласпасаңыз, ол адам сізбен байланысқа шықпайды. Бұл – біржақты, теңсіз қарым-қатынас белгісі.
- Өз қажеттілігіңізге келгенде сізге көңіл бөлінбейді. Жәрдем сұрағанда түрлі сылтау табылып, көмек көрсетілмейді. Ал шын дос мұндай сәтте қасыңыздан табылады.
- Қызмет үшін қайтарым күтеді. Көмек көрсетуінің артында жасырын үміт немесе болашақта өтем алу ниеті тұрады. Мұндай жағдайда көмек шын көңілден емес, есеппен жасалады.
- Сіздің жағдайыңыз өзгерсе, қарым-қатынас үзіледі. Мысалы, мәртебеңіз немесе ресурсыңыз азайса, адам сізбен байланысуды доғарады.
Осындай сипаттамалардың бірнешеуі қатар байқалса, бұл қарым-қатынасты қайта бағалау қажет.
Өзіңізді қалай қорғауға болады
Мұндай жағдайда өз ішкі күйіңізді сақтап қалу үшін мынадай әрекеттер маңызды.
- жеке шекараңызды нақты белгілеңіз;
- «жоқ» деп айтудан тартынбаңыз;
- сөзге емес, нақты іске мән беріңіз;
- үнемі сізді пайдаланатын адамдардан алыстаңыз;
- шынайы сізді бағалайтын адамдармен араласыңыз.
Осындай ұстаныммен ғана шынайы және тең дәрежелі байланыстар орнатуға болады.
Шынайы достық пен пайдаға негізделген қарым-қатынастың айырмашылықтары
Бұл екі түрлі байланысты ажырату үшін олардың негізгі айырмашылықтарына тоқталған жөн.
- Шынайы достық – тең дәрежелі қарым-қатынас. Мұнда екі жақ та өз үлесін қосып, бір-бірін қолдап, шабыттандырады. Ондай адамдар сізді тек пайда үшін емес, адам ретінде бағалайды.
- Достық уақыт пен арақашықтыққа шыдайды. Ұзақ үзілістен кейін де бұрынғыдай жақын болуға болады. Ал пайдаға негізделген байланыс бір сәтте үзіліп кетеді.
- Достық – тұлғаның емес, лауазым мен ресурсқа байланысты емес. Адамдар сізбен бірге уақыт өткізгісі келеді, себебі олар өздерін еркін және жайлы сезінеді.
- Нағыз достардың жанында өзіңіз бола аласыз. Олар сіздің әлсіз тұстарыңызды қабылдайды және ешқашан соны бетке баспайды. Пайда үшін жақындағандар сізді үнемі белгілі бір деңгейде болуға итермелейді.
- Шынайы көмектің артында ешқандай есеп тұрмайды. Бұл – жүректен шыққан әрекет. Ал пайдакүнем қарым-қатынаста әр көмек – болашақ пайда үшін салынған «инвестиция».
Осы белгілерді түсініп, айналаңыздағы адамдарды дұрыс бағалауға болады.
Достық пен жеке пайдаға негізделген қарым-қатынасты ажырату үшін байқағыштық пен ішкі түйсік қажет. Әр адам өзін бағалай білсе және шекарасын нақты белгілесе, мұндай байланыстарды ажырату оңайға түседі. Өмірде әрқашан шынайы достық пен жылулыққа орын болуы керек. Сізді пайда үшін емес, өзіңіз үшін бағалайтын адамдармен араласқан маңызды. Сонда ғана шынайы байланыс орнап, өмір сапасы жақсара түседі.
