Табиғат түрлі ерекшеліктерімен таңғалдыратын сан алуан тіршілік иелерін жаратқан. Солардың ішінде хамелеондар ерекше орын алады, себебі олар өзгергіштіктің әрі құпиялылықтың символына айналған. Бұл бауырымен жорғалаушылар тек түсін өзгерту қабілетімен ғана емес, өзге де бірегей қасиеттерімен танымал. Олардың тіршілік дағдылары, дене құрылысы мен мінез-құлқы ғалымдардың да, жануарларға әуес жандардың да қызығушылығын оятады. Хамелеондар жайлы деректермен танысу эволюцияның қаншалықты ғажайып әрі тапқыр екенін түсінуге көмектеседі.
- Хамелеондар терісінің түсін өзгерте алады. Бұл қасиет тек жасырыну үшін емес, сонымен қатар өзара қарым-қатынас пен дене қызуын реттеу үшін де қажет. Түсі көңіл күйге, жарыққа немесе ауа температурасына байланысты өзгереді.
- Хамелеон терісінде иридофор деп аталатын арнайы жасушалар бар. Олар жарықты шағылыстырып, түрлі реңктер қалыптастырады. Осыған байланысты жануарды әр қырынан әртүрлі түсте көруге болады.
- Бұл жануарлардың көздері бір-бірінен тәуелсіз қозғала алады. Осы ерекшелік оларға екі нысанды бір уақытта бақылауға мүмкіндік береді. Мұндай қабілет жыртқышты аңду мен қауіптен сақтануға көмектеседі.
- Хамелеондардың тілі өте ұзын. Оның ұзындығы кейде жануардың денесінің жартысынан асады. Тіл найзадай жылдам әрі дәл қозғалып, жәндіктерді әп-сәтте ұстайды.
- Тілінің ұшы жабысқақ келеді. Осы арқылы сырғанақ олжа да сенімді ұсталады. Түтқындағы азық бірден ауызға жетеді.
- Хамелеондар баяу қозғалуымен ерекшеленеді. Олар абайлап қимылдап, тербеліп жүрген жапыраққа ұқсайды. Мұндай тәсіл жаулардан жасырынуға мүмкіндік береді.
- Хамелеондардың аяқ саусақтары екі топқа бөлінген. Нәтижесінде бұтақты қысып ұстайтын қысқыш тәрізді құрылым пайда болады. Бұл оларға ең жіңішке бұтақтарға да сенімді тұруға мүмкіндік береді.
- Олардың құйрығы бұтаққа оралып, тірек қызметін атқарады. Ол қосымша тіреу болып, ағашқа өрмелеуді жеңілдетеді. Сондықтан хамелеон биікте де еркін қимылдайды.
- Көптеген түрлері ағашта тіршілік етеді. Олар бұтақтар арасында жасырынғанды ұнатады және сол жерде аң аулайды. Жерге түскенде өздерін әлсіз сезінеді.
- Африка мен Мадагаскарда хамелеондардың ең көп түрлері кездеседі. Бұл аймақтарда ең ұсақтарынан бастап алыптарға дейін бар. Мұндай әртүрлілік климат пен оқшауланған аралдық жағдайға байланысты.
- Ең кішкентай хамелеондар бірнеше сантиметр ғана болады. Олар ересек адамның тырнағына сыйып кетеді. Дегенмен олардың мінез-құлқы үлкен туыстарынан еш айырылмайды.
- Ірі түрлері 70 сантиметрге дейін өседі. Мұндай алыптар көз тартарлық әрі әсерлі көрінеді. Олар көбіне Мадагаскардың тропикалық ормандарында кездеседі.
- Хамелеондар қатты дыбыс шығармайды. Дегенмен кейбір түрлері ысылдап немесе күңгірт дыбыс шығарады. Бұл қасиет қарсыластарды немесе жауларды үркітуге көмектеседі.
- Олардың негізгі қорегі – жәндіктер. Бірақ үлкендері кейде ұсақ құстарды немесе басқа кесірткелерді де жейді. Мұндай мінез олардың көлемі мен қуатты тіліне байланысты.
- Түрлерінің көбі жұмыртқа салады, бірақ тірі туатындары да бар. Мұның бәрі мекендеу ортасына және бейімделу жағдайына байланысты қалыптасқан.
- Жас хамелеондар жұмыртқадан шыққан сәттен бастап өздігінен тіршілік етеді. Бұл жануарларда ата-аналық қамқорлық болмайды. Мұндай тәсіл табиғатта өмір сүру мүмкіндігін арттырады.
- Аталықтарының түсі аналықтарға қарағанда айқынырақ болады. Бұл қасиет жұптасу кезінде маңызды рөл атқарады. Аналықтар көбіне қанық реңді серікті таңдайды.
- Хамелеондар күйзелісті тез сезеді. Кенет қозғалыс, қатты дыбыс немесе адамның жиі араласуы олардың түсін өзгертіп, денсаулығына кері әсер етеді. Террариумда олар тыныш ортада болғанды қалайды.
- Орташа өмір сүру ұзақтығы түріне байланысты. Ұсақ хамелеондар бірнеше жыл өмір сүрсе, ірілері он жылға дейін жете алады. Үй жағдайында дұрыс күтім жасалса, олар ұзақ өмір сүреді.
- Бұл жануарлар мәдениетте кең таралған символға айналды. Олар өзгергіштік пен бейімделгіштіктің белгісі ретінде жиі қолданылады. Ерекше қасиеттері арқасында олар кітаптарда, фильмдерде және өнер туындыларында бейнеленеді.
Хамелеондар – табиғаттың нағыз шебер туындысы. Олардың дене құрылысы мен мінез-құлқы тіршілік үшін күрестегі үйлесімділікті көрсетеді. Мұндай жануарлар туралы көбірек білу табиғи байлықты бағалауға мүмкіндік береді. Сондықтан олардың мекенін қорғау болашақ үшін аса маңызды.
