Мазмұны
Қарым-қатынас – өзара сенімге, сыйластыққа және бір-бірін шынайы тыңдай білуге негізделеді. Кейде адам өз ойын тікелей жеткізуден тартынуы мүмкін, ал серігі оның не қалайтынын дұрыс ұқпай қалады. Мұндай жағдайлар жиі кездесіп, жақын жандардың арасында түсініспеушілік туғызуы ықтимал. Ашық әңгіме айтуға ұялу, серігінің көңілін жықпауға тырысу немесе өз ойларын іште сақтау қарым-қатынасты күрделендіреді. Дегенмен сезім мен тілекті жұмсақ, табиғи түрде білдірудің жолдары бар. Қалауларды ыңғайсыздық тудырмай-ақ сезіне білу – өзара байланыс пен ішкі жақындықтың маңызды бөлігі.
Неге серіктестің қалауын түсіне білу маңызды
Адамның ішкі мұқтаждығын байқамау – қарым-қатынастағы қашықтық пен салқындыққа апарады. Ал керісінше, шамадан тыс қысым да еркіндікке кедергі келтіреді. Сол себепті екеуара тепе-теңдік пен сезімталдықты ұштастыра білу қажет.
Бұл дағдыны меңгерудің себептері:
- сенімді нығайтады;
- эмоциялық жақындықты арттырады;
- түсініспеушілік пен дау-дамайдың алдын алады;
- ашық сөйлесу мәдениетін қалыптастырады;
- қарым-қатынастың сапасын жақсартады.
Серіктестің ішкі әлеміне зер салу – ұзақ әрі үйлесімді байланыстың негізі.
Дене тіліне мән беру
Кейде адам өз сезімі мен тілегін сөзбен емес, қимыл-қозғалыс арқылы білдіреді. Жан дүниесіндегі күйді түсіну үшін оның мимикасына, дауыс ырғағына, әрекетіне назар аудару жеткілікті.
Мына белгілерге мән берген жөн:
- белгілі тақырыптар қозғалғанда бет-әлпеттің өзгеруі;
- көзқарастың бағыты мен зрачок көлемінің өзгеруі;
- дененің сізге қарай немесе сізден алыстай бұрылуы;
- күлкі, қобалжу не ойға шомудың ыммен берілуі;
- тыныс алу ырғағы мен тереңдігінің өзгеруі.
Мұндай ұсақ белгілер – серіктестің не сезіп тұрғанын ұғуға мүмкіндік беретін маңызды құрал.
Қалауларды ашық айтуға көмектесетін тәсілдер
Егер белгілі бір тақырыпты талқылау қажет болса, оны серігіңізді ыңғайсыз сезіндірмейтін жолмен жасаған жөн. Әңгіме сенімді, жайлы әрі бейтарап ортада өрбуі тиіс.
Диалогты бастауға болатын тәсілдер:
- Серіктесіңіздің пікіріне шынайы қызығушылық танытыңыз. Бұл оны тыңдауға дайын екеніңізді көрсетеді.
- «Біз» деген есімдікті қолдану арқылы әңгімені ортақ тақырыпқа айналдырыңыз. Бұл жақындасуға ықпал етеді.
- Сюжеттік фильм немесе кітаптағы оқиғаны мысал етіп, жанама түрде ой қозғауға болады. Бұл тәсіл әңгіме бағытын жеңілдетеді.
- Тура сұрақ қоймай, ашық және бейтарап сауалдар арқылы әңгіме өрбітіңіз. Бұл серігіңізге қысым көрсетпей, еркін пікір айтуға мүмкіндік береді.
- Әзіл не жеңіл реңк қосу – кейбір жағдайда әңгіменің шиеленісуіне жол бермейді. Бұл әңгімені ашық әрі шынайы етуге көмектеседі.
Мұндай сөйлесулерде бастысы – түсіністік пен мейірімділік.
Жіберілмеуі тиіс қателіктер
Кейде байқамай-ақ серігімізге қысым көрсетіп, ашықтыққа тосқауыл қойып қоямыз. Бұл еркін сөйлеуді тежеп, арадағы сенімге сызат түсіруі мүмкін.
Төмендегі әрекеттерден аулақ болыңыз:
- ашық әңгімеге тырысқанда дөрекі, ашулы көңіл күймен сөйлеу;
- өзге адамдармен салыстыру немесе өткенді қайта еске салу;
- әңгімені үзіп, сөзін аяқтап қою;
- манипуляция немесе жасырын реніш білдіру;
- «Мен бәрібір сені түсініп тұрмын» дегендей кесімді пікір айту.
Мұндай әрекеттер қарым-қатынасты қиындатып, араны алыстатуы мүмкін.
Эмпатия – өзара түсіністіктің кілті
Серіктесіңіздің ішкі сезімін түсінуге ең басты көмектесетін қабілет – эмпатия. Бұл – тек аяушылық сезімі емес, басқа адамның орнына өзін қоя білу, оның көңіл-күйін қабылдау мен түсіне алу қабілеті.
Эмпатияны қалай көрсетуге болады:
- Тыңдауды білу – әңгімені бөлмей, шыдаммен тыңдау арқылы сенім ұялату.
- Догадка жасау емес, нақты сұрақ қою – бұл шынайы қызығушылықтың белгісі.
- Интонация мен сөйлеу қарқынына назар аудару – сезім күйін анықтауға көмектеседі.
- Серіктестің сезімін жоққа шығармау – келісу міндетті емес, бірақ құрмет көрсету қажет.
- Уақыт беру – адам дайын болғанда ғана өз ойын бөлісе алады.
Эмпатия – шынайы байланысты тереңдететін, ішкі үйлесімді арттыратын құрал.
Серіктестің қалауын түсіну – болжау емес, жан дүниесіне мән беріп, оның ниетіне құлақ аса білу. Әр адам өзін тыңдайтын, түсінетін және қабылдайтын жанның жанында болғысы келеді. Бұл үшін вербалды да, вербалсыз да белгілерге назар аударып, жайлы диалог орнатуға тырысу маңызды. Қарым-қатынас сенім мен ықыласқа құрылғанда ғана шынайы тереңдікке ие болады. Қарапайым сөздер мен әрекеттер арқылы бір-біріңізге жақындай түсуге болады. Ең бастысы – серіктесіңіздің жан дүниесін тыңдауға дайын болу және оның жанында шын жүректен болу.
