Таулар адамды әрқашан сұлулығымен, айбындылығымен және қолжетпес шыңдарымен тамсандырған. Солардың ішінде ерекше орын алатыны – Гималай жотасы. Ол ауқымымен, табиғи байлығымен және тарихи маңыздылығымен әлемді таңғалдырады. Бұл өңірде қайталанбас экожүйелер қалыптасқан, сирек жануарлар мекендейді, көне мәдениеттердің ізі сақталған. Гималайлар туралы аңыздар да көп, ал климаттық тұрғыдан бүкіл Азияға ықпал ететіні белгілі. Ғасырлар бойы саяхатшылар, ғалымдар мен қажылар осы тауларға келіп, оның тылсым табиғатын көруге ұмтылған. Гималайдың құдіретін түсіну үшін қызықты деректерге назар аударған жөн.
- Гималай – Жер шарындағы ең биік тау жүйесі. Оның құрамында биіктігі 8000 метрден асатын көптеген шыңдар бар.
- Дүниежүзілік ең биік нүкте – Эверест немесе Джомолунгма осы жерде орналасқан. Оның биіктігі 8849 метрді құрайды.
- Гималай жотасы шамамен 2400 километрге созылып жатыр. Ені 200 бен 400 километр аралығында өзгереді.
- Таулы аймақ бес мемлекеттің аумағын қамтиды. Олар – Үндістан, Непал, Қытай, Бутан және Пәкістан.
- «Гималай» сөзі санскрит тілінен аударғанда «қар мекені» дегенді білдіреді. Бұл атау мәңгі мұздықтар мен қарлы шыңдарды бейнелейді.
- Гималайда Азияның ең ірі өзендері бастау алады. Олардың қатарына Ганг, Инд, Брахмапутра және Янцзы кіреді.
- Бұл өзендер әлем халқының жартысына жуығын сумен қамтамасыз етеді. Сол себепті Гималайды «ғаламның су мұнарасы» деп атайды.
- Мұнда мұздықтар аса көп. Олар полярлық аймақтардан тыс ең үлкен тұщы су қорын сақтайды.
- Гималай әлі де өсіп келеді. Жыл сайын биіктігі тектоникалық плиталардың қозғалысына байланысты шамамен 5 миллиметрге артады.
- Аймақта жиі жер сілкіністері болады. Бұл Үнді плитасы мен Еуразия плитасының түйісуімен түсіндіріледі.
- Гималай климаты әртүрлі болып келеді. Оңтүстік беткейлері жауын-шашынға бай болса, солтүстігі құрғақ әрі суық.
- Тауларда сирек кездесетін жануарлар тіршілік етеді. Солардың ішінде қар барысы, қызыл панда және гималай аюы бар.
- Өсімдіктер дүниесі де ерекше алуан түрлі. Әр биіктік белдеуінде тропикалық ормандардан бастап альпілік шалғындарға дейінгі өсімдіктер өседі.
- Гималай индуизм және буддизм үшін қасиетті саналады. Мұнда көптеген монастырьлар мен киелі орындар орналасқан.
- Қайлас тауына жыл сайын мыңдаған қажылар барады. Бұл шың бірнеше дін үшін де қасиетті болып есептеледі.
- Аймақта жетуі қиын ауылдар көп. Тұрғындар қатаң табиғи жағдайда дәстүрлі өмір салтын сақтап отыр.
- Туризм өңір экономикасының маңызды бөлігі. Әлемнің түкпір-түкпірінен альпинистер, саяхатшылар мен экстремал әуесқойлары келеді.
- Эверестке көтерілу альпинистер үшін ең үлкен сынақтардың бірі. Жыл сайын ондаған адам шыңды бағындыруға талпынып, бәріне бірдей жету бұйырмайды.
- 8000 метрден жоғары аймақ «өлім белдеуі» деп аталады. Бұл жерде қосымша оттегісіз өмір сүру мүмкіндігі өте төмен.
- Қауіпке қарамастан, Эверестке мыңдаған адам көтерілген. Алғашқы табысты экспедиция 1953 жылы Эдмунд Хиллари мен Тенцинг Норгейдің есімдерімен байланысты.
- Гималайда әлі күнге дейін йети туралы аңыздар айтылады. Жергілікті халық тылсым мақұлықтың іздерін көргенін жиі айтады.
- Бұл өңір көптеген жазушылар мен ақындарға шабыт сыйлады. Ол мәңгіліктің, рухани ізденістің және күштің символына айналған.
- Тауларда ғылыми зерттеулер жүргізіледі. Ғалымдар климатқа, тектоникалық қозғалыстарға және биоалуантүрлілікке байланысты деректер жинайды.
- Гималай муссондардың қалыптасуында үлкен рөл атқарады. Олар ылғалды желдерді бөгеп, бүкіл Оңтүстік Азияның климатын анықтайды.
- Мұнда көне қалалар мен мәдени орталықтар бар. Солардың бірі – Непалдағы Катманду.
- Жергілікті халықтың мәдениеті ерекше әрі бай. Олардың әдет-ғұрпы, билері мен музыкасы ғасырлар бойы сақталып келеді.
- Гималай табиғаттың ұлылығын, рухани қасиетті және адам жігерін біріктіретін символ болып қала бермек.
Бұл деректер Гималайдың жай ғана тау тізбегі емес екенін көрсетеді. Ол – табиғи байлыққа, мәдениетке және құпияға толы тұтас бір әлем. Таулардың ұлылығы адамды таң қалдырып қана қоймай, жаңа жетістіктерге жетуге де шабыт береді.
