Мазмұны
Қазіргі әлемді ғаламторсыз елестету қиын. Ақпарат алмасу, оқыту, сауда-саттық және күнделікті қарым-қатынас жүйесі түбегейлі өзгерді. Бұл технология көптеген саланы біріктіріп, жаһандық байланыс құралына айналды. Алайда бүгінгі интернеттің артында ондаған жылдық ғылыми ізденістер мен техникалық жаңалықтар жатыр. Ғаламтордың даму жолын түсіну үшін оның қалай пайда болғанына, алғашқы идеялар мен маңызды оқиғаларға үңілу қажет.
Алғашқы идеялар мен ғылыми негіз
Компьютерлерді бір-бірімен байланыстыру туралы ой XX ғасырдың ортасында пайда болды. Ғалымдар ақпаратты сенімді әрі жылдам жеткізудің, жүйелерді ауқымды ету мен істен шыққанда да жұмысын жалғастырудың жолын іздеді. Негізгі назар деректерді маршрутизациялау мен орталықсыздандыру принциптеріне аударылды.
1960-жылдардың басында америкалық инженер Пол Баран пакеттік деректерді жеткізу идеясын ұсынды. Бұл тәсіл ақпаратты бірнеше бөлікке бөліп, әртүрлі бағыттармен жіберуге және соңында жинақтауға мүмкіндік берді. Кейін бұл модельді Ұлыбритания мен Франция ғалымдары дамытты, соның ішінде Дональд Дэвис пен Луи Пузеннің еңбегі ерекше атап өтіледі. Бұл архитектура кейінірек интернеттің негізіне айналды.
ARPANET желісі және алғашқы қосылым
Теориялық ізденістер практикалық іске алғаш рет ARPANET жобасы арқылы асты. Бұл жобаны АҚШ-тың Қорғаныс министрлігіне қарасты кеңейтілген зерттеулер агенттігі (ARPA) іске қосты. Мақсаты – ғылыми және әскери мекемелер арасында сенімді байланыс орнату болатын.
1969 жылы 29 қазанда Лос-Анджелестегі Калифорния университеті мен Стэнфорд зерттеу институты арасында алғашқы ARPANET қосылымы жасалды. «login» сөзін жіберу әрекеті сәтсіз аяқталғанымен, осы оқиға интернет дәуірінің басталу нүктесі болып есептеледі.
Келесі жылдары желі жылдам дамып, 1971 жылы оған 15-ке жуық оқу орны қосылды. Осы кезеңде алғашқы электрондық хаттар мен қарапайым мәтіндік хат алмасу протоколдары пайда болды.
TCP/IP протоколы және ортақ жүйенің құрылуы
1980-жылдардың басында желілер арасындағы үйлеспеушілік мәселесі өзекті болды. Әр жүйе әртүрлі деректер жеткізу протоколдарын пайдаланды, бұл олардың арасында ақпарат алмасуды қиындатты. Осы жағдайды шешу үшін Винт Серф пен Роберт Кан TCP/IP протоколдарын ойлап тапты.
Міне, TCP/IP протоколының интернет дамуына қосқан маңызды артықшылықтары:
- түрлі желі құрылымдары арасында дерек жеткізуді қамтамасыз етеді;
- жоғалған пакеттерді қайта жіберу арқылы сенімділікті арттырады;
- тез өсіп келе жатқан желілерге оңай бейімделеді;
- бұрыннан бар жүйелерге оңай енгізіледі.
- TCP протоколы ақпараттың дұрыс жеткізілуін бақылайды. Ол пакеттердің реттігін қадағалап, жоғалғандарын қайта сұрата алады. Бұл бүкіл хабарламаны дұрыс қабылдауға мүмкіндік береді.
- IP протоколы маршрутты анықтайды. Ол әр пакеттің жөнелтушіден алушыға дейінгі жолын есептейді. Желі трафик көлемі мен жолдардың қолжетімділігін ескеріп, тиімді бағытты таңдайды.
- Бұл екі протокол біріге отырып, бүкіл әлемді байланыстыратын жүйе жасайды. TCP/IP арқылы түрлі ұйымдардың және мемлекеттердің желілері бір бүтінге біріге алды.
1983 жылдың 1 қаңтарынан бастап TCP/IP протоколы ARPANET жүйесінің ресми стандартына айналды. Бұл күн интернеттің ресми түрде пайда болған күні ретінде саналады.
Интернеттің кең таралуы және коммерциялануы
1980-жылдар бойы интернет тек академиялық және мемлекеттік орталарда қолданылды. Алайда 1990-жылдардың басында қарапайым халыққа қолжетімді интернеттің заманы басталды. Бұл кезеңде HTTP протоколы мен алғашқы веб-браузерлер пайда болды.
Осы кезеңде орын алған негізгі өзгерістер:
- интернет коммерциялық бағытта дами бастады;
- провайдерлер жекелеген азаматтарға қызмет көрсете бастады;
- веб-сайттар мәтін, сурет және сілтемелермен толықты;
- домендік атаулар мен DNS жүйесі енгізілді.
1993 жылы Mosaic браузері, ал кейінірек Netscape Navigator пайда болды. Осыдан кейін интернет нағыз жаһандық ақпараттық ортаға айналып, білім, байланыс және ойын-сауық көзіне айналды.
Қазіргі интернет және оның тарихи маңызы
Бүгінде интернет миллиардтаған пайдаланушы мен триллиондаған құрылғыны байланыстырады. Ол әлеуметтік желілердің, онлайн видеолардың, электронды сауданың, қашықтықтан оқытудың және бұлтты сервистердің негізі болып отыр. Бірақ бұл жүйенің арғы жағында бірнеше маңызды тарихи кезең жатыр.
Интернеттің даму жолындағы негізгі кезеңдерді еске түсірсек:
- деректерді сенімді жеткізу мен орталықсыздандыру идеялары;
- ARPANET жобасы аясындағы алғашқы тәжірибелер;
- TCP/IP стандарттарының енгізілуі;
- World Wide Web пен веб-браузерлердің пайда болуы;
- 1990-жылдардағы жаппай таралуы.
Бұл кезеңдердің әрқайсысы тек техникалық емес, мәдени және әлеуметтік өзгерістерге де жол ашты.
Интернет – ондаған жылдар бойғы ғылыми ізденістер мен инженерлік жетістіктердің жемісі. Оның тамыры әскери жобалардан басталып, бүкіл адамзат игілігіне айналды. Ғалымдар мен программистердің табандылығы арқасында әлем жаңа байланыс формасына қол жеткізді.
Цифрлық дәуірдің негізі болған интернет тек құрал емес – ол адамдардың ойлау, үйрену және әрекет ету тәсілін өзгертті. Оның тарихын білу – заманауи технологияларды тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Интернет әлі де дамып жатыр, демек, оның келешегі тек адамзаттың қиялы мен жауапкершілігіне байланысты.
