Мазмұны
Кейде маңызды жұмысты орындау керек екенін түсінсек те, қолымыз басқа нәрсеге кетіп, негізгі істі шетке ысырып қоямыз. Мұндай мінез-құлық «прокрастинация» деп аталады және ол мүмкіндіктерден айырылуға, күйзеліске, тіпті ішкі күйінішке алып келуі мүмкін. Бұл әрекетті жай ғана жалқаулық деп түсіну қате. Шын мәнінде, істі кейінге қалдырудың астарында күрделі психологиялық себептер жатады. Егер осы әдеттің түп-төркінін түсініп, тиімді шешімдерді қолдансақ, уақытты тиімді ұйымдастырып, өмір сапасын жақсартуға болады. Бұл мақалада істі кейінге қалдырудың себептері мен оны жеңудің нақты жолдары қарастырылады.
Неліктен істерді кейінге қалдырамыз
Міндетті орындамаудың себебі әркімде әртүрлі болуы мүмкін. Кейбір адамдар сыртқы кедергілерге тап болса, енді бірі ішкі уайымдардың әсерінен қимылсыз қалады.
Кейбір кең таралған себептер төмендегідей:
- қателік жіберу немесе сәтсіздікке ұшыраудан қорқу;
- нақты мақсаттың болмауы немесе мотивацияның жетіспеуі;
- шектен тыс мінсіздікке ұмтылу;
- шаршау мен күш-қуаттың азаюы;
- жоспар мен құрылымның болмауы;
- назарды басқа нәрселерге оңай аудару.
Бұл әрекет көбіне мидың күйзелістен қорғану тәсілі ретінде пайда болады. Алайда жеңілдік сезімі ұзаққа созылмай, орнын өкініш басады.
Қимылдауға не кедергі
Кейде не істеу керек екенін түсініп тұрсақ та, орнымыздан тұрып әрекет ету қиын. Бұл адамның енжарлығын емес, ішкі тосқауылдар мен кедергілердің бар екенін білдіреді.
Көбіне келесідей жағдайлар жұмыс істеуге тосқауыл болады:
- істің көлемі тым үлкен болып көрінеді;
- тапсырманың өзі қызықсыз немесе жалықтырады;
- нәтиже бірден көрінбейді;
- бұрынғы жағымсыз тәжірибелер әсер етеді;
- «маған бәрібір» деген ішкі үн пайда болады.
Бұл кедергілерді мойындау арқылы өзіңізге мейіріммен қарап, нақты шешімдерге көшуге болады.
Прокрастинациямен күресудің тиімді жолдары
Міндеттерді кейінге қалдырудан арылу үшін жаңа әдеттерді біртіндеп қалыптастыру қажет. Төменде берілген әдістер нақты әрекетке көшіп, нәтижеге жетуге көмектеседі.
Келесі ұсыныстарды ескерген жөн:
- үлкен тапсырмаларды бірнеше ұсақ кезеңге бөліңіз;
- жұмысты бастайтын нақты уақытты алдын ала белгілеңіз;
- тыныш әрі жайлы орта дайындаңыз;
- назарды бөлетін дыбыстар мен хабарламаларды шектеңіз;
- қысқа мерзімді таймермен жұмыс жасап көріңіз;
- аз да болса алға жылжуды жазып отырыңыз;
- орындалған әрбір тапсырма үшін өзіңізді мақтап қойыңыз.
Осындай қарапайым әрекеттердің өзі ішкі сенімді нығайтып, мазасыздықты азайтады.
Тиімді әдістер мен нақты тәсілдер
Төменде көрсетілген тәсілдер әрекетті кейінге қалдырмауға үйретіп, күнделікті өмірде қолдануға ыңғайлы болады.
- «Екі минут» ережесі. Егер қандай да бір іс екі минуттан аз уақытты алатын болса, оны бірден орындаңыз. Бұл тәсіл ұсақ тапсырмалардың жиналып қалмауына және істі ертерек бастауға көмектеседі.
- «Помидор» әдісі. 25 минут uninterrupted жұмыс жасап, 5 минут демалыңыз. Төрт циклдан кейін ұзақ үзіліс жасаңыз. Бұл ритм өнімділікті сақтап, шаршаудың алдын алады.
- Тапсырма тізімі. Күнделікті міндеттерді қағазға немесе электронды форматта жазып отырыңыз. Әр орындалған пунктті сызып тастау мотивацияны арттырып, алға ұмтылуға күш береді.
- Жауапкершілікті бөлісу. Мақсатыңызды досыңызға немесе әріптесіңізге айтыңыз. Басқа адамның алдындағы уәде – ішкі жалқаулықты жеңуге жақсы стимул.
- Жеңіл сыйақы. Әр аяқталған істен кейін өзіңізге бір сыйлық беріңіз. Бұл дәмді шай, қысқа серуен немесе сүйікті фильм болуы мүмкін. Позитивті байланыс әрекет етуге итермелейді.
Бұл тәсілдердің әрқайсысы адамға әртүрлі әсер етуі мүмкін. Өз тәжірибеңізде бірнешеуін қолданып көріп, ең тиімдісін таңдаңыз.
Жаңа әдетті қалай орнықтыруға болады
Прокрастинациямен бір рет қана емес, тұрақты түрде күресу маңызды. Ол үшін күнделікті дағды қалыптастыру қажет.
Келесі қадамдар тұрақтылыққа қол жеткізуге көмектеседі:
- нақты әрі қолжетімді мақсаттар қойыңыз;
- тіпті ең кішкентай жетістікті де атап өтіңіз;
- тапсырмаларды кейінге қалдырудың себептерін бақылап отырыңыз;
- басымдықтарды қайта қарап, қажетсіз істерден арылыңыз;
- ұйқы мен тынығуға уақыт бөліңіз;
- қолдау көрсететін және шабыт беретін ортамен қоршалыңыз;
- өзіңізге сын айтқаннан гөрі, түсіністікпен қарауға тырысыңыз.
Тұрақты әрекет нәтижесінде оң өзгерістер міндетті түрде байқала бастайды.
Прокрастинация – көп жағдайда білінбей, күнделікті өмірімізге еніп кететін әдет. Ол күйзеліс, уақытты жоғалту және өзін-өзі бағалаудың төмендеуіне алып келуі мүмкін. Алайда бұл мәселені түсініп, дұрыс әрекеттер қолданылса, оны жеңуге болады. Саналы жоспарлау, ішкі мотивация мен қолдаудың арқасында істі кейінге қалдырудан арылып, өзіңізге сенімді бола аласыз. Ең бастысы – шабыт келгенін күтпей, әрекетке көшуді үйрену. Кішкентай қадамдар үлкен нәтижеге бастайды.
