Скандинавия табиғаты өзінің қатаң да әсерлі көріністерімен әлемге әйгілі. Бұл өңірдің ішіндегі ең ерекше табиғи құрылымдардың бірі – фьордтар. Олар мұздықтардың әсерінен пайда болған терең теңіз шығанақтары, биік тік жартастармен қоршалған айрықша географиялық пішіндер. Норвегия осындай фьордтарымен жаһанға танымал болып отыр. Жергілікті халық оларды ұлттық байлық деп есептейді, ал саяхатшылар бұл жерлерге қайта-қайта оралғысы келеді. Төменде осы таңғажайып табиғи құбылысқа қатысты 28 қызықты дерек берілген.
- Норвегия фьордтары шамамен 2,5 миллион жыл бұрын мұздықтардың әсерінен қалыптасқан. Мұз қозғалысы жер бедерін ойып, кейін бұл ойыстар теңіз суымен толтырылды.
- «Фьорд» сөзі ежелгі скандинав тілінен шыққан және «өту жолы» немесе «арна» деген мағынаны білдіреді. Бұл олардың ежелгі дәуірде де маңызды көлік рөлін атқарғанын көрсетеді.
- Ел аумағында мыңнан астам фьорд бар. Әрқайсысы ұзындығы, тереңдігі және пішіні жағынан ерекшеленеді.
- Еуропадағы ең ұзын фьорд – Согне-фьорд. Оның ұзындығы 200 шақырымнан асады, ал ең терең жері 1300 метрге жетеді.
- Гейрангер-фьорд ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілген. Ол тік жартастарымен және биік сарқырамаларымен әйгілі.
- «Жеті қарындас» деп аталатын сарқырама – осы фьордтардың ең әсерлі көріністерінің бірі. Су ағысы 250 метрден аса биіктіктен құлайды.
- Кейбір фьордтардың бойында шағын ауылдар мен қалашықтар орналасқан. Олар көбіне оқшау орналасады және тек су жолымен немесе таулы соқпақтармен ғана жетуге болады.
- Бұл өңірлерде балық шаруашылығы кең дамыған. Әсіресе лосось өсіру арқылы Норвегия әлемдік экспортта көш бастап тұр.
- Фьорд сулары өте таза және оттекке бай. Бұл теңіз жануарлары мен өсімдіктері үшін өте қолайлы орта қалыптастырады.
- Фьорд жағалауларындағы климат елдің ішкі аймақтарына қарағанда жұмсақ келеді. Бұған жылы мұхит ағыстары әсер етеді.
- Кейбір фьордтардың су асты жарлары тік болып келеді. Олар тереңге тік құлап, теңіз астындағы каньондарды еске салады.
- Көптеген фьордтарда екі түрлі су қабаты болады. Жоғарысында тұщы су, төменінде тұзды теңіз суы орналасады, бұл ерекше экожүйе қалыптастырады.
- Туризм саласында фьордтар басты бағыттардың бірі. Жыл сайын оларды көруге әлемнің түкпір-түкпірінен мыңдаған адам келеді.
- Қыста фьордтардың беті жиі тұманмен жабылады. Бұл табиғат көрінісіне тылсым әрі ертегідей әсер береді.
- Фьордтар Голливуд фильмдерінің түсірілім алаңына айналған. Олардың ерекше ландшафты көркем кадрлар үшін өте қолайлы.
- Ең танымал нүктелердің бірі – «Тролль тілі» деп аталатын жартасты шың. Ол Люсе-фьорд үстінен шығып тұрады және туристер үшін фотосессияға таптырмас орын.
- Вёрингфоссен сарқырамасы Хардангер-фьорд маңында орналасқан. Оның биіктігі 182 метрге жетеді және елдегі ең көрнекті сарқырамалардың бірі.
- Фьорд сулары тәуліктің уақыты мен ауа райына қарай түсін өзгертеді. Бірде көгілдір, бірде сұрғылт болып көрінуі мүмкін.
- Кейбір фьордтарда паром қатынасы жұмыс істейді. Бұл жергілікті тұрғындар үшін негізгі көлік түрі саналады.
- Люсе-фьорд тік гранит қабырғаларымен әйгілі. Олар теңіз деңгейінен мың метрден аса биіктікке дейін көтеріледі.
- Согне-фьорд Норвегияның ішкі бөлігіне дейін жетеді. Бұл оны әлемдегі материк ішіне терең енетін теңіз шығанағы етеді.
- Хардангер аймағында фьорд жағаларында жеміс бақтары көптеп кездеседі. Мұнда алма, алмұрт пен шие өсіріледі.
- Көптеген фьордтар ұлттық парктер аумағында орналасқан. Бұл оларды табиғи ластанудан сақтап, туризмді реттеп отыруға мүмкіндік береді.
- Норвегия суретшілері мен композиторлары фьордтардан шабыт алған. Табиғи көріністер өнер туындыларына еніп, ұлттық мәдениеттің бір бөлігіне айналды.
- Кейбір фьордтар бір-бірімен су асты туннельдері арқылы жалғасады. Бұл инженерлік шешім қатынас мәселесін жеңілдетеді.
- Фьорд бойындағы елдімекендер өз құрылымы жағынан ерекшеленеді. Үйлер жартасты беткейге бойлай салынған, ал жолдар теңіз жиегімен иректеліп өтеді.
- Қыста фьорд маңында солтүстік шұғыласын көруге болады. Бұл көрініс әсіресе түнгі мезгілде ерекше әсер қалдырады.
- Фьордтар аймағында экотуризм белсенді дамып келеді. Мұнда табиғатты сақтай отырып, адамдарға экологиялық бағыттағы сапарларды ұсыну жолға қойылған.
Норвегия фьордтары — тек табиғи ландшафт емес, сонымен қатар мәдени, тарихи және экологиялық құндылық. Олар өз келбетімен де, ішкі мазмұнымен де жүрекке жақын әсер қалдырады. Мұндай мекенде болған адам бұл сұлулықты өмір бойы ұмытпайды.
