Ормандар адамзат тарихында өмірдің алтын бесігі саналып келген. Олар оттегін бөліп шығарып, климатты реттейді, миллиондаған өсімдіктер мен жануарларға тіршілік ортасын сыйлайды. Осылардың ішінде ерекше аймақтар бар, олар ежелгі дәуірден бері бастапқы қалпында сақталған. Мұндай табиғи байлықты реликті ормандар деп атайды. Олар мұз дәуірлерін, жаһандық апаттарды және климаттық өзгерістерді бастан кешіріп, өздерінің флорасы мен фаунасын сақтап қалған. Бүгінде реликті ормандар табиғи ғана емес, мәдени құндылық ретінде де бағаланады, әрі зерттеушілер мен саяхатшыларды баурайды.
- Реликті ормандар ежелгі дәуірлерден бері сақталған. Олар мұз дәуірін бастан өткеріп, миллиондаған жылдар бойы құрамын айтарлықтай өзгертпеген.
- Мұндай экожүйелерді тірі музей деуге болады. Олардың ішінде басқа өңірлерден мүлде жоғалып кеткен өсімдіктерді кездестіруге болады.
- Реликті ормандар эндемиктердің жоғары деңгейімен ерекшеленеді. Ондағы көптеген өсімдіктер мен жануарлар әлемнің басқа ешбір жерінде кездеспейді.
- Қытайда метасеквойя өсетін ормандар сақталған. Бұл ағаш ХХ ғасырда ғана қайта табылып, ғылым үшін үлкен жаңалық болды.
- Кавказдағы реликті ормандар жидек тисімен бай. Бұл ағаш 2000 жылға дейін өмір сүріп, ежелгі дәуірдің айғағы ретінде сақталады.
- Мадейра аралындағы лавр ормандары ЮНЕСКО тізіміне енген. Олар үшінші кезеңнен бері сақталып, Еуропадағы ең көне жасыл алқаптардың бірі саналады.
- Қиыр Шығыста бірегей кедрлі-кеңжапырақты ормандар бар. Мұнда солтүстікке тән және оңтүстікке тән түрлер бір жерде тоғысады.
- Амазонка джунглиінің кейбір бөлігі реликті болып саналады. Жас учаскелері болса да, өсімдіктерінің көбінің арғы тегі ежелгі дәуірге жатады.
- Реликті ормандарда алып ағаштар көптеп өседі. Олардың орасан зор көлемі табиғаттың қуатын айқын көрсетеді.
- Австралияда вольфия мен араукария өсетін ежелгі ормандар бар. Бұл ағаштар миллиондаған жылдар бойы өзгермей келеді.
- Тропикалық реликті ормандарда сирек жануарлар тіршілік етеді. Мысалы, Африкадағы окапи мен Жаңа Гвинеядағы казуар осындай аймақтарға тән.
- Реликті ормандар климатты реттеуде аса маңызды. Олар көмірқышқыл газын ұстап қалып, жаһандық жылынуды бәсеңдетеді.
- Көптеген халықтар реликті ормандарды киелі санаған. Ежелгі адамдар ғасырлық ағаштарға табиғат рухы ретінде табынған.
- Карпатта алғашқы күйін сақтаған бук ормандары бар. Олардың сұлулығы мен тұтастығы келешек ұрпаққа мұра болып қалуда.
- Кавказ ормандары сирек кездесетін рододендрондарымен әйгілі. Олар гүлдеген кезде таулы беткейлерді ерекше реңге бөлейді.
- Мұз дәуірінен қалған реликті өсімдіктер де осы ормандарда сақталған. Мысалы, Сібірдегі Гмелин лиственницасы сол дәуірден бері өмір сүріп келеді.
- Испания мен Португалияда пробкалы емен өсетін ормандар бар. Бұл ағаштар миллиондаған жылдар бойы тіршілік етіп, экономикалық тұрғыдан да пайдасын тигізіп отыр.
- Кавказ бен Қырымда тис-бук тоғайлары кездеседі. Олар сиректігі мен нәзіктігіне байланысты қатаң қорғалатын аумақтарға енгізілген.
- Реликті ормандарда сирек кездесетін қыналар өседі. Олар ауаның тазалығына өте сезімтал және экологиялық жағдайдың көрсеткіші болып саналады.
- Көптеген реликті ормандар жанартаулардың атқылауына және жер сілкіністеріне төтеп берген. Бұл олардың экожүйелік тұрақтылығын дәлелдейді.
- Жаңа Зеландияда каури ағаштары өсетін ормандар бар. Олар 50 метрден аса биіктікке жетіп, бірнеше мың жыл өмір сүре алады.
- Ежелгі ормандар биоалуантүрлілікті сақтауда үлкен рөл атқарады. Онсыз көптеген жануарлар мен өсімдіктер әлдеқашан жоғалар еді.
- Ресей аумағында Алтайдың кедрлі ормандары ерекше қорғалады. Оларды мұз дәуірінен қалған мұра ретінде бағалайды.
- Реликті ормандарда ерекше микроклимат қалыптасады. Бұл сирек кездесетін саңырауқұлақтар, қыналар және қырықжапырақтар үшін қолайлы орта жасайды.
- Мұндай ормандар ғылым үшін баға жетпес қазына. Олар ғалымдарға өткен дәуірлердің табиғатын қалпына келтіруге және климаттың болашақ өзгерістерін болжауға көмектеседі.
- Бүгінгі күні реликті ормандар қауіп-қатер алдында тұр. Ормандарды кесу, өрттер мен климаттық өзгерістер олардың жойылып кетуіне әкелуі мүмкін, сондықтан оларды қорғау ерекше маңызды.
Реликті ормандар – өткен мен бүгінді байланыстыратын тірі мұра. Олар табиғаттың таңғажайып байлығын паш етіп, экожүйелерге ұқыпты қарауға үйретеді. Бұл ерекше жерлерді сақтау – болашақ ұрпақтың ежелгі Жердің құпияларымен танысуына мүмкіндік береді.
