Мазмұны
Адамның ес қабілеті – білім алу, кәсіби жетілу және күнделікті өмірдегі жетістікке жетудің маңызды тетігі. Ақпаратты жылдам қабылдап, ұзақ уақыт есте сақтау – ойлау қабілетінің, зейіннің және өзін-өзі дамытуға деген талпыныстың көрсеткіші. Қазіргі заманда ақпарат ағыны өте көп, сондықтан оны тиімді игеру — нағыз артықшылық. Бірдеңені жай ғана білу жеткіліксіз, оны қажетті сәтте еске түсіре білу де маңызды. Бұл мақалада ақпаратты тез есте сақтап, ұзақ уақыт бойы ұмытпау үшін қолдануға болатын тәсілдер мен кеңестер жинақталған.
Есте сақтау қабілетін жақсарту — бір реттік әрекет емес, ол үнемі жаттығуды, дұрыс әдістер мен жүйелі көзқарасты талап етеді. Алдымен негізгі қағидаларды қарастырайық.
Ақпаратты дұрыс меңгерудің негізгі қағидалары
Білім ұзақ мерзімге есте сақталуы үшін тиісті жағдай жасау қажет және оқыту процесін дұрыс ұйымдастырған жөн.
- Назар аудару – есте сақтаудың алғашқы шарты. Егер зейін шашыраңқы болса, ақпарат толық өңделмейді. Сондықтан оқуға кіріспес бұрын артық алаңдаушылықтарды жойып, ойды шоғырландыру керек.
- Түсіну – тез есте сақтаудың негізі. Қызықты, мағынасы бар әрі логикаға сай ақпарат жылдам қабылданады. Ал таныс ұғымдармен байланысы бар мәлімет миға оңай бекітіледі.
- Қайталай білу – ұзақ мерзімді есте сақтауға апаратын жол. Ақпаратты белгілі бір уақыт аралығында қайта жаңғыртып отыру — ұмытуды азайтудың тиімді жолы. Бұл «ұмыту қисығын» тегістеуге көмектеседі.
- Эмоциялық әсер – есте сақтауға оң ықпал етеді. Ашық бейнелер, ерекше оқиғалар мен сезімге әсер ететін ассоциациялар жадымызда ұзақ сақталады. Әсерлі материал мида терең із қалдырады.
- Контекст – материалды қайта жаңғыртуда үлкен рөл атқарады. Ақпаратты қолданылатын жағдайға ұқсас ортада оқу оның оңай еске түсуін қамтамасыз етеді. Сондықтан оқуды әртүрлі жерлерде қайталап отырған жөн.
Осы қағидаларды ескере отырып, есте сақтау қабілетін жақсартуға көмектесетін әдістерге көшейік.
Ақпаратты тез жаттауға арналған тиімді әдістер
Мәліметті тез әрі сапалы меңгеру үшін түрлі қарапайым, бірақ пайдалы тәсілдерді қолдануға болады. Олар күнделікті дағдыға айналған кезде нәтижесі бірден байқалады.
- ақпаратты мағынасына қарай шағын бөліктерге бөліңіз;
- оқып отырған нәрсені елестетіп, бейнелеу арқылы есте сақтаңыз;
- ассоциация және ұқсастықтар арқылы байланыстырыңыз;
- материалды басқа адамға түсіндіріп көріңіз;
- құрғақ фактілерді шағын әңгімеге айналдырыңыз;
- негізгі ойларды қолмен жазып шығыңыз;
- қысқарған сөздер немесе аббревиатуралар ойлап табыңыз;
- визуалды, есту және қозғалыс арналарының бәрін бірге қолданыңыз;
- есте сақтау ойындарын немесе жаттығуларын пайдаланыңыз;
- ақпаратты түрлі форматта қабылдаңыз: сызба, диаграмма, карточка түрінде.
Осы әдістерді жүйелі түрде қолдану есте сақтау қабілетін едәуір жақсартады және оқуға деген қызығушылықты арттырады.
Ақпаратты ұмытпай, ұзақ есте сақтау жолдары
Жаңа ақпаратты меңгеру – тек бастамасы ғана. Ол мида ұзақ уақыт сақталуы үшін тиісті әрекеттер қажет.
- Ақпаратты интервалмен қайталау – білімді ұзақ мерзімге бекітудің тиімді тәсілі. Қайталайтын кесте немесе арнайы қосымшалар көмегімен қажетті уақытта білімді жаңғыртуға болады. Бұл ұмытып қалу ықтималдығын төмендетеді.
- Жаттығу арқылы білімді бекіту. Егер ақпаратты өмірде қолдансаңыз, ми оны маңызды деп қабылдайды. Мұны тапсырма орындау, басқаларға түсіндіру немесе талқылау арқылы іске асыруға болады.
- Түрлі ортада қайталау – икемді есте сақтау қабілетін қалыптастырады. Ақпаратты әртүрлі жағдайда қайталау оны еске түсіруді жеңілдетеді. Бұл тәсіл емтихан мен көпшілік алдында сөйлеуге дайындалғанда пайдалы.
- Қысқаша жазбалар мен ой карталары – еске түсіруге көмектеседі. Бейнелік әрі мазмұнды сызба арқылы бүтін бір тақырыпты жылдам еске түсіруге болады. Мұндай жазбаларды кез келген жерде қарап шығуға ыңғайлы.
- Ұйқы мен демалыс – ми жұмысына қажет маңызды элемент. Ұйқы кезінде ақпарат сұрыпталып, жадыға бекітіледі. Ұйқының аздығы немесе сапасыздығы керісінше, білімнің жойылуына себеп болады.
Уақытылы қайталау мен дұрыс күн тәртібі – білімнің ұзақ сақталуы үшін міндетті шарттар.
Ақпаратты тез үйреніп, ұзақ есте сақтау – әр адамның қолынан келетін қабілет. Ол үшін назар, түсіну, бейнелеу және қайталау сынды негізгі қағидаларды жүйелі қолдану жеткілікті. Қызығушылық пен әрекетті үйлестіре отырып, миды тиімді жұмыс істеуге бейімдеуге болады. Бұл дағды оқу мен жұмыста табысқа жетуге жол ашады. Есте сақтау қабілетін дамыту – үздіксіз дамуға апарар сенімді құрал.
