Мазмұны
Қазіргі заманда есте сақтау мен ойлау қабілеті әр адам үшін маңызды рөл атқарады. Күнделікті өмірде ақпарат көлемі артып, көп жағдайда жылдам шешім қабылдау мен түрлі мәліметті тез меңгеру қажет болады. Кейде адам өзінде зейіннің төмендеп, ойдың шашыраңқы бола бастағанын, ұсақ-түйек жайттарды ұмытып қалатынын аңғарады. Мұндайда миды белсенді ұстау мен жадты жетілдіру жолдарын іздеуге тырысады. Осы себепті ақыл-ой қабілеттерін арттыру мәселесі өзін-өзі дамытуға ұмтылатын кез келген адам үшін өзекті болып табылады.
Ми жұмысына пайдалы тамақтану
Дұрыс тамақтану – ақыл-ойды сақтаудың басты кепілі. Себебі тағам арқылы ағза ми жасушаларына қажетті пайдалы заттарды алады. Саналы адам күнделікті ас мәзірін әртараптандырып, кейбір тағам түрлеріне ерекше көңіл бөлуі керек.
- үнемі майлы балық, жаңғақ пен тұқым тұтыныңыз;
- көкөністер мен көк шөптерді ас мәзіріне қосыңыз;
- құрамында антиоксидант мол жидектер мен жемістерді пайдаланыңыз;
- ақ нанның орнына тұтас дәнді өнімдерді таңдаңыз;
- қант, фастфуд пен жартылай дайын тағамдардан бас тартыңыз;
- таза суды жеткілікті мөлшерде ішіп, ағзаның су балансын сақтаңыз;
- В тобының дәрумендері мен магнийге назар аударыңыз.
Сауатты мәзір миға қуат береді, жасушаларды қартаюдан қорғайды. Кейбір тағам түрлері қабынуды төмендетіп, нейромедиаторлар түзілуін күшейтеді, бұл – зейін мен көңіл-күйге оң әсер етеді.
Физикалық белсенділіктің әсері
Мидың сергек әрі белсенді болуы тек ой еңбегімен ғана емес, қозғалыспен де байланысты. Дене белсенділігі қан айналымын жақсартып, бақыт гормондарының бөлінуіне және жаңа жүйке жасушаларының түзілуіне ықпал етеді. Қарапайым таңғы жаттығу не күнделікті серуен де жүйке жүйесінің жұмысын ынталандырады, есте сақтау қабілетін шыңдайды.
- аэробты жаттығулармен айналысыңыз;
- үйлестіру қабілетін дамыту үшін билеуді немесе жүзуді таңдаңыз;
- күн тәртібіңізге қысқа сергітулер енгізіңіз;
- созылу мен тыныс алу жаттығуларын ұмытпаңыз;
- кешенді дене саулығы үшін йога не пилатеске көңіл бөліңіз.
Белсенді өмір салты күш-қуат сыйлап, күйзелістен арылуға көмектеседі, ой еңбегіне оң әсер етеді. Бар болғаны 20-30 минут уақытыңызды күн сайын қозғалысқа арнасаңыз, жақсы нәтижеге қол жеткізесіз.
Ақыл-ойды жаттықтыру және жадты дамыту
Ми белсенді әрі иілгіш болуы үшін оған үнемі зияткерлік жүктеме қажет. Есте сақтау мен зейінді арттыру үшін түрлі қарапайым әрі тиімді жаттығулар бар. Оларды күнделікті не аптасына бірнеше рет қайталап тұрған жөн.
- Логикалық есептер мен басқатырғыштар шешіңіз. Мұндай жаттығулар миға жаңа шешім жолдарын табуға мүмкіндік беріп, ойлау қабілетін арттырады, танымдық қызығушылықты дамытады.
- Жаңа тіл үйреніңіз немесе жаңа дағды игеріңіз. Шет тілін меңгеру, музыкалық аспапта ойнау не жаңа хобби жадты дамытып, нейрондар арасындағы байланысты нығайтады.
- Кітап оқыған соң, оқығаныңызды қайталап айтып беруге тырысыңыз. Бұл тәсіл ақпаратты құрылымдауға, ұзақ мерзімді есте сақтауға және қиялды дамытуға көмектеседі.
- Өлең, маңызды даталар не сандар тізбегін жаттаңыз. Мұндай жаттығулар мидың түрлі аймағын белсендіріп, есте сақтаудың жылдамдығын арттырады.
- Күнделік жүргізіп, жоспарлар мен ойларыңызды жазып отырыңыз. Бұл тәсіл ақпаратты жүйелеуге, жадты босатуға және маңызды нәрселерді жақсы есте сақтауға септігін тигізеді.
Күнделікті осындай қарапайым тәжірибе де зияткерлік қабілетті айтарлықтай көтереді.
Эмоциялық ахуал мен психологиялық жай-күй
Тұрақты көңіл-күй мен күйзелісті басқара білу ми жұмысының өнімді болуына ықпал етеді. Алаңдаушылық пен ұзаққа созылған эмоциялық шаршау зейін мен қабылдауды әлсіретеді.
- тыныс алу әдістерін қолдану арқылы демалыңыз;
- медитация не аутотренинг жасап көріңіз;
- ұйқы мен тынығу режимін сақтауға тырысыңыз;
- шамадан тыс жұмыс істемеуге тырысып, демалысқа уақыт бөліңіз;
- өзіңізді қоршаған ортаны оңтайландырып, жағымсыз адамдардан аулақ болыңыз;
- эмоцияны шығармашылық жолмен шығарыңыз – сурет салыңыз, ән айтыңыз, сүйікті іспен айналысыңыз.
Жан тыныштығын сақтау ми қызметінің тұрақты болуына, ал жадтың сенімділігіне тікелей әсер етеді.
Жадты жақсартуға арналған пайдалы әдеттер
Режимді және пайдалы дағдыларды қалыптастыру ұзақ мерзімді ақыл-ой белсенділігінің кепілі бола алады. Оңай ғана ережелерді сақтау арқылы интеллектуалдық әлеуетті көтеруге мүмкіндік бар.
- күн сайын бір уақытта ұйықтап, бір уақытта ояныңыз;
- ұйықтар алдында гаджеттерді қолдануды азайтыңыз;
- түнде бөлмені желдетіп қойыңыз;
- толыққанды демалысқа көңіл бөліңіз;
- жұмыс күніне құрылым енгізіп, үзіліс жасап отырыңыз;
- жаңа білімге деген қызығушылықты сақтаңыз;
- ой еңбегі мен қозғалысты теңдей үйлестіріңіз.
Осы кеңестерге сүйене отырып, сіз сергектік пен зейінді сақтап, жадтың нашарлауына жол бермейсіз.
Жад пен мидың жұмысын жақсарту – кешенді амалдар мен пайдалы әдеттердің нәтижесі. Тиімді нәтижеге жету үшін дұрыс тамақтану, қозғалыс, зияткерлік жаттығу мен эмоциялық тұрақтылықты қатар ұстану қажет. Бұл бағытта жасалған қарапайым қадамдар біртіндеп өмір сапасын жақсартады. Когнитивті денсаулыққа көңіл бөлу – кәсіби, шығармашылық және күнделікті өмірдің қуанышына жол ашады.
Тұрақты түрде өзін дамыту – миға икемділік беріп, жадтың сенімді болуына ықпал етеді.