Аспанға көтерілудің ерекше әрі әдемі тәсілі саналатын әуе шарлары ғасырлар бойы адамдарды тәнті етіп келеді. Олар тек мерекелер мен қуаныштың символы ғана емес, сонымен қатар атмосфераны зерттеуде және спортта қолданылады. Қарапайым әрі ерекше жұмыс істеу принципі арқылы шарлар адамдарды және жүктерді көкке көтеріп, еркіндік пен ұшу сезімін сыйлайды. Бүгінгі таңда олар ғылыми бақылаулардан бастап ойын-сауыққа дейін әртүрлі салаларда пайдаланылады. Енді әуе шарлары туралы 33 қызықты деректі қарастырып, осы аспанға көтерілудің сырын танып көрейік.
- Алғаш рет ыстық ауамен толтырылған шар 1783 жылы сәтті ұшқан. Монгольфье бауырлары жасаған бұл шар 1000 метр биіктікке көтеріліп, шамамен 10 минут ұшқан.
- Әуе шарлары бірнеше түрге бөлінеді — ыстық ауа шарлары, гелий және сутегімен толтырылатындар. Әрқайсысы өзінен жеңіл газдың арқасында көтеріледі.
- Ыстық ауа шарларының биіктігін шар ішіндегі ауаның температурасы арқылы басқарады. Ауа неғұрлым ыстық болса, шар соғұрлым жоғары көтеріледі, өйткені ауа тығыздығы азаяды.
- Сутегімен толтырылған шарлар гелийден күштірек көтеріледі, бірақ сутегінің отқа тез тұтану қауіпіне байланысты сирек қолданылады.
- Гелий — инертті және қауіпсіз газ, сондықтан әуе шарларын толтыру үшін кеңінен қолданылады.
- Ғылыми зерттеулерде атмосфераны бақылау үшін әуе шарлары жиі пайдаланылады, температура, ылғалдылық пен ауа қысымын өлшеуге мүмкіндік береді.
- Әуе шарында адамның қатысуымен ең жоғары биіктік рекорды 21 шақырымнан асады. Мұндай ұшу арнайы құрал-жабдық пен төменгі қысымнан қорғауды талап етеді.
- Әлемдегі ең үлкен ыстық ауа шары 35 мың текше метр ауа сыйғызады, сондықтан бірнеше адамды көтеруге мүмкіндік береді.
- Әуе шарлары жарнама мақсатында жиі қолданылады, олардың бетінде компания логотиптері мен хабарламалары ілініп, кеңінен көзге түседі.
- Шардың бағытын басқаруға болмайды, ол желдің бағытында қозғалады. Пилот биіктікті өзгертіп, қолайлы жел қабаттарын іздейді.
- Әуе шарында ұшу – романтика мен мерекенің символы, оларды неке тойлары мен маңызды шараларға жиі жалдайды.
- Кейбір елдерде әуе шарлары фестивальдері жыл сайын өткізіліп, онда жүздеген түрлі-түсті және түрлі пішінді шарлар жиналады.
- Қазіргі әуе шарлары GPS және радиобайланыс құралдарымен жабдықталып, ұшу қауіпсіздігі мен бақылауын қамтамасыз етеді.
- Бір ұшу барысында әуе шарлары атмосфераның әртүрлі қабаттарында ондаған километр жүріп өтуі мүмкін.
- Қазіргі әуе шарларының алғышарты саналатын ең ежелгі түрі – қытайлық аспан шамдары, олар байланыс пен мерекелік рәсімдерде қолданылған.
- Әуе шарларының матасы арнайы берік әрі температураға төзімді материалдардан жасалады, олар ауа-райының өзгерістеріне төтеп береді.
- Ауа қыздыру үшін пропан отыратын жанғыш қолданылады, бұл пилотқа ұшуды басқаруға мүмкіндік береді.
- Әуе шарлары кейде апаттық жағдайларда барлау және бақылау үшін қолданылады, әсіресе қол жетімсіз жерлерде.
- Кейбір шарларға орнатылған камералар жоғарыдан түсірілім жасап, әдемі көріністер береді.
- Парижде алғаш рет адам мінген әуе шары ұшырылып, көпшіліктің қызығушылығын оятқан.
- Әуе шарлары ұзақ қашықтыққа жүктер тасымалдауға арналмаған, себебі олардың жылдамдығы төмен және желге тәуелді.
- Шар ұшатын биіктіктегі ауа температурасы минус 50 градусқа дейін түседі, сондықтан жолаушыларға арнайы киім қажет.
- Ұшар алдында матаның ағып кетпеуін және беріктігін тексеру үшін суға сынақ жүргізіледі.
- Кейбір әуе шарлары жануарлар, заттар немесе мультфильм кейіпкерлерінің пішінінде жасалып, фестивальдарда ерекше көз тартарлық болады.
- Тарихта әуе шарлары байланыс және барлау құралы ретінде соғыс уақытында пайдаланылған.
- Ыстық ауа шарын басқару үшін пилот арнайы лицензияға ие болуы тиіс.
- Әуе шарлары экологиялық таза көлік саналады, себебі олар бензин қозғалтқыштарын пайдаланбайды және ауаға зиянды газ шығармайды.
- Ыстық ауа шарында ең ұзақ ұшу рекорды 19 сағаттан асады, бұл отынның көп мөлшері мен ұшу шеберлігін талап етеді.
- XIX ғасырда әуе шарлары поштаны ұзақ қашықтыққа жеткізу үшін қолданылған, бұл сол заманның жаңалығы болған.
- Қатты қаңқалы әуе шарлары – аэростаттар деп аталады, олар жерге бекітіліп, бір орында тұрақтай алады.
- Биіктікте қысым төмен болғандықтан, жолаушылардың денсаулығы үшін оттегі баллондарын қолдану маңызды.
- Әуе шарлары дирижабльдер мен заманауи аэростаттар секілді басқа да ұшатын құрылғылардың пайда болуына әсер еткен.
- Қазіргі жарыстарда әуе шарларының ұшу дәлдігі мен ұшу ұзақтығы бойынша тапсырмалары болады, бұл спортты қызықты әрі көрікті етеді.
Осылайша, әуе шарлары тек көз сүйсіндіретін көрініс қана емес, ғылым, спорт және ойын-сауықтың маңызды құралы болып табылады. Олардың әртүрлілігі мен қарапайымдылығы бұл аспан аппаратарын ерекше етеді. Ұшулар адамдарға ұмытылмас әсер сыйлап, көкке ұшудың арманын жүзеге асырады. Әуе шарлары еркіндік пен армандардың символы болып қала береді, адамдарды аспан мен табиғатпен байланыстырады.
