Мазмұны
Адамның жалпы көңіл күйі мен денсаулығы көбіне жүйке жүйесінің тұрақтылығына байланысты. Қазіргі қарқынды өмір салты, ақпараттық жүктеме мен үнемі орын алатын күйзелістер жүйке қызметін әлсіретіп, түрлі психоэмоциялық бұзылуларға әкелуі мүмкін. Шаршау, ашушаңдық, ұйқысыздық немесе мазасыздық секілді белгілер ағзаның демалуға және қолдауға мұқтаж екенін көрсетеді. Мұндайда бәрі бірден дәрі-дәрмекке жүгінуге тырысады, бірақ бұл жалғыз шешім емес. Жүйке жүйесін табиғи жолмен, күнделікті әдеттер арқылы да нығайтуға болады. Ол үшін кешенді әрі саналы көзқарас қажет.
Неліктен жүйке жүйесіне күтім қажет
Орталық және вегетативті жүйке жүйесі денедегі маңызды қызметтердің барлығын реттейді. Оның дұрыс жұмыс істеуі көңіл күйге, ұйқы сапасына, ас қорыту мен иммунитетке тікелей әсер етеді. Күшті жүйке жүйесі адамды күйзеліске төзімді етіп, жалпы энергияны арттырады.
Жүйке жүйесіне күтім жасаудың себептері:
- күйзелістің созылмалы түрінің алдын алу үшін;
- эмоциялық тепе-теңдікті сақтау үшін;
- ұйқыны реттеп, зейінді арттыру үшін;
- психосоматикалық аурулар қаупін азайту үшін;
- еңбекке қабілеттілікті жақсарту үшін.
Жүйке жүйесіне күтім жасау – салауатты өмір салтының ажырамас бөлігі.
Қозғалыс пен режимнің маңызы
Физикалық белсенділік адамның психикалық жағдайына тікелей әсер етеді. Тұрақты қимыл гормоналды тепе-теңдікті реттеп, көңіл-күйді жақсартады.
Жүйке жүйесіне пайдалы физикалық әдеттер:
- таза ауада күнделікті серуендеу;
- жеңіл жүгіру немесе билеу сияқты кардиожаттығулар;
- контрастты душ немесе салқын сумен шайыну;
- кемінде 7–8 сағаттық толыққанды ұйқы;
- күн тәртібін сақтау, үзіліспен жұмыс істеу.
Қозғалыс ағзадағы қан айналымды жақсартып, жүйке жүйесінің қалпына келуіне ықпал етеді.
Тамақтану және су балансы
Адам не жесе, соған айналады. Бұл сөз жүйке жүйесіне де тікелей қатысты. Қоректік заттардың тапшылығы немесе сусыздану психикалық тұрақсыздықты тудыруы мүмкін.
Жүйке жүйесіне пайдалы өнімдер:
- Жаңғақтар мен дәндер. Магний мен B тобы дәрумендеріне бай, көңіл күй мен зейінді жақсартады.
- Жапырақты көкөністер мен брокколи. Нейромедиаторлардың синтезіне әсер ететін фолий қышқылы бар.
- Теңіз балығы мен зығыр майы. Мидың жұмысына қажетті омега-3 май қышқылдарының көзі.
- Жидектер, банан және қара шоколад. Серотониннің бөлінуіне ықпал етіп, күйзелісті азайтады.
- Таза су. Ағзадағы зат алмасу мен жүйке импульстарының берілуінде маңызды рөл атқарады.
Дұрыс тамақтану жүйке жүйесін қолдаудың ең қауіпсіз әрі табиғи жолы саналады.
Психоэмоциялық жаттығулар
Ішкі күймен жұмыс істеу – жүйкені қалпына келтіру мен нығайтудың маңызды бөлігі. Бұл тәсілдер санаңызды тыныштандырып, мазасыздықты азайтады.
Жүйке жүйесіне оң әсер ететін әдістер:
- терең тыныс алу және медитация;
- ризашылық немесе эмоция күнделігін жүргізу;
- тыныш әуен немесе табиғат дыбыстарын тыңдау;
- жағымсыз ақпарат ағынын шектеу;
- жағымды бейнелерді елестету және аффирмациялармен жұмыс істеу.
Мұндай жаттығулар күйзелісті жеңіл қабылдап, ой мен сезімді басқаруды үйретеді.
Әлеуметтік орта мен эмоционалдық тазалық
Адам үнемі жағымсыз эмоция тудыратын ортада болса, жүйкесі әлсірейді. Сондықтан ішкі тепе-теңдік тек дене мен тамақ арқылы емес, қоршаған ортамен де тығыз байланысты.
Эмоциялық жайлылық үшін мына қағидаларды ұстаныңыз:
- Сізге теріс әсер ететін адамдармен араласуды шектеңіз. Бұл – өзіңді сақтау әрекеті, немқұрайдылық емес.
- Жақсы көретін, қолдайтын жандармен көбірек бірге болыңыз. Олар ішкі күш пен сенімді арттырады.
- Өзіңізді қорғау үшін «жоқ» деп айтуға үйреніңіз. Бұл – жеке шекараны сақтау дағдысы.
- Үйіңізде тыныштық пен тәртіп болсын. Жайлылық, жарық пен эстетика көңіл күйге жағымды әсер етеді.
- Табиғат аясында жиі серуендеңіз. Орман, су жағасы немесе таулы аймақтар жүйке жүйесіне тыныштық сыйлайды.
Ортаның сапасы адам психикасына айтарлықтай ықпал етеді.
Жүйке жүйесінің мықты болуы – тек тұқымқуалаушылық емес, саналы әрекеттердің нәтижесі. Табиғи жолмен жүйке жүйесін қолдап, күшейту үшін дәрігерге барудың қажеті жоқ. Қарапайым әрекеттер – қозғалыс, дұрыс тамақтану, тынығу мен санадағы тазалық – күшті жүйке жүйесінің іргетасын қалайды. Адам өзін күткен сайын күйзеліске төзімді, өмірге сергек қарай бастайды. Бұл өмір сапасын арттырып қана қоймай, ішкі үйлесімділік пен тыныштық әкеледі. Психикалық денсаулық – сыртқы жетістіктер мен нағыз бақыттың негізі екенін ұмытпаған жөн.
