Теңіз тіршілігінің алуан түрлілігі адамзатты ғасырлар бойы таңғалдыруда. Кейбір балықтар әдеттегі мінез-құлық шекарасынан шығып, су бетімен ғана шектелмей, ауаға көтерілетін ерекше қабілетке ие. Ұшатын балықтар – табиғаттың осындай керемет мысалдарының бірі. Олардың ауада қалықтап жүруі ғалымдар мен саяхатшыларды бұрыннан қызықтырып келеді. Бұл мақалада біз ұшатын балықтар туралы таңғаларлық әрі ерекше 24 деректі ұсынамыз.
- Ұшатын балықтар қанаттарын қағып ұшпайды. Олар су бетінен жоғары жылдамдықпен секіріп, инерция күшімен ауада қалықтайды. Бұл оларға бір рет секіргенде 200 метрге дейін ұшып баруға мүмкіндік береді.
- Орта есеппен олардың ұшу ұзақтығы 30–40 метрді құрайды. Дегенмен қолайлы жағдайда бұл қашықтық әлдеқайда артуы мүмкін. Кейде құйрығы суға тиіп, бағытты тұрақты ұстап тұруға көмектеседі.
- Жер бетінде 70-тен астам ұшатын балық түрі тіркелген. Олар негізінен жылы теңіздер мен мұхиттарда тіршілік етеді.
- Ең танымал түрлері – Exocoetus туысына жататын балықтар. Бұл балықтардың көкірек қанаттары ұзын әрі кең, оларды ұшуға бейім етеді.
- Ұшу инерцияға негізделген. Балық алдымен су астында екпін алып, жоғары секіргенде қанаттарын жазып, қалықтап ұшады.
- Олардың көкірек қанаттары ерекше дамыған. Кейбір түрлерінде қанат ұзындығы денесінің жартысына жуық болады.
- Құйрық қанаты қуатты серпіліс үшін пайдаланылады. Балық денесін жиі қайырып, жоғары бұрышпен су бетінен көтеріледі.
- Ұшу көбіне су бетінің маңында жүзеге асады. Олар бір-екі метрден биік көтерілмейді, бірақ жылдамдықтары сағатына 60 км-ге дейін жетеді.
- Ұшудың басты себебі – жыртқыштардан қашу. Бұл әдіспен олар тунец, марлин немесе кальмарлардан құтылады.
- Атауы «ұшатын» болса да, олар кәдімгі мағынада ұшпайды. Бұл – ауада сырғу, яғни глайдинг.
- Кейбір түрлері қатарынан бірнеше рет секіріп, ара-қашықтықты ұзартады. Бұл үздіксіз ұшып келе жатқандай әсер қалдырады.
- Ауаны тіліп ұшқанда пайда болатын су тамшылары жыртқыштарды шатастырып жібереді.
- Ең көп шоғырланған аймақ – Тынық мұхитының тропиктік және субтропиктік белдеулері.
- Түнде олар жарыққа тартылады. Осы себепті оларды жағалау маңында немесе шам жағылған қайықтардың жанында көруге болады.
- Уылдырық шашу кезінде аналықтар жұмыртқаларын су бетінде қалқып жүрген заттарға жабыстырады.
- Кейбір елдерде олар тағам ретінде пайдаланылады. Жапонияда оларды кептіріп, сорпаға қосады.
- Балық денесі аэродинамикалық пішінге ие әрі тығыз қабыршақтармен қапталған. Бұл су мен ауада қарсылықты азайтады.
- Ұшатын балықтарда көру қабілеті өте жақсы дамыған. Бұл оларға қауіптен тез сақтанып, қозғалыс бағытын өзгертуге мүмкіндік береді.
- Еркек балықтардың кейбір түрлерінде көкірек қанатында ерекше өсінділер бар. Бұл ерекшеліктер жұп таңдау кезінде маңызды рөл атқарады.
- Көптеген өнер туындыларында ұшатын балықтар еркіндіктің символы ретінде бейнеленеді.
- Түнде кейде олар қайықтың ішіне секіріп түседі. Бұл балықшылар үшін күтпеген жағдай тудыруы мүмкін.
- Кейбір арал елдерінде ұшатын балық бейнесі тұмар ретінде саналады.
- Олардың қозғалысы инженерлерге шабыт берген. Дрондар мен роботтар осы принциптер негізінде жасалып жатыр.
- Ғалымдар бұл балықтардың мінез-құлқын зерттеу арқылы мұхиттағы түрлер арасындағы қарым-қатынас модельдерін жасайды.
Олардың ерекше әрекеті – табиғаттың бейімделу шеберлігінің тағы бір дәлелі. Ұшу қабілеті қорғаныс пен тіршілік үшін маңызды рөл атқарады.
Ұшатын балықтар – табиғаттың таңғаларлық туындыларының бірі. Олар су астында да, ауада да тіршілік ете алады, бұл – эволюцияның керемет мысалы. Ғалымдар үшін де, көркемөнер өкілдері үшін де олар мәңгілік шабыт көзі. Ұшатын балықтарға қарап, Жер бетінің биологиялық әртүрлілігіне тағы бір мәрте көз жеткіземіз. Олардың өмір сүру тәсілі – нағыз тіршілік шеберлігі мен бейімделудің үлгісі.
