Мазмұны
Нан – қазақ дастарханындағы маңызды әрі күнделікті тұтынылатын тағамдардың бірі. Ол аштықты тойдырып қана қоймай, отбасы мен берекенің символына айналған. Дегенмен, наубайханадан енді шыққан жұмсақ әрі иісі аңқыған бөлкенің келесі күні-ақ қатып қалуы жиі кездесетін жағдай. Мұндай сәтсіздіктің басты себебі – сақтау тәртібін дұрыс ұйымдастырмау. Осы мақалада нанның балғындығын ұзақ уақыт сақтап қалудың ең қолайлы әдістері сөз болады.
Нан неге тез кебеді
Бөлкенің құрылымы мен құрамындағы крахмал оған жұмсақтық пен дәм сыйлайды. Бірақ ол ұзақ сақталған сайын ылғалды жоғалтып, сыртқы қабығы қатайып, ішкі жағы құрғап кетеді. Бұл үдеріс – ретроградация деп аталады. Ауа мен жарыққа ашық күйде тұрған өнім бұл процесті одан әрі жылдамдатады. Ал герметикалық қаптамада, керісінше, ылғалдың шоғырлануы көгеруге алып келуі мүмкін. Сол себепті сақтау кезінде тепе-теңдікті сақтаған жөн.
Нанның балғындығын сақтау үшін қарапайым әдістерді қолдануға болады.
Сақтауға арналған ең қолайлы жағдайлар
Нанның дәмі мен құрылымын сақтап қалу үшін оны салқын әрі құрғақ жерде сақтау қажет. Ылғалдылығы төмен, ауаның кіруі шектеулі орта ең жақсы нәтиже береді.
Төмендегі тәсілдер тиімді болып саналады:
- табиғи матадан тігілген кенеп қалта немесе мата орам;
- ағаштан немесе керамикадан жасалған нан салғыш;
- қағаз пакетке салынған соң, сыртынан полиэтиленмен орау;
- арнайы желдеткіш тесіктері бар пластик контейнерлер;
- +2…+4 °C температурада сақтайтын тоңазытқыш камера.
Бұл әдістердің әрқайсысының өзіндік артықшылығы бар. Таңдау нанның түріне, бөлме жағдайына және сақтау ұзақтығына қарай жасалады.
Жіберілетін жиі қателіктер
Көп адам әдеттегі әрекеттері арқылы нанның ерте бұзылуына себепші болып жатады. Мұны болдырмау үшін кейбір нәрселерден аулақ болу керек.
Төмендегі әрекеттерге жол бермеген жөн:
- нанды ыстық күйінде пакетке салу;
- кесілген бөлкені ашық қалдыру;
- оны жеміс-жидек немесе көкөністердің қасында сақтау;
- желдетілмейтін пластик ыдысқа салып қою;
- дымқыл матаға орап қою.
Бұл қателіктер ылғалдың шоғырлануына немесе ауа айналымының бұзылуына алып келеді де, нан тез бұзылады.
Үй жағдайында нанды ұзақ сақтаудың тиімді тәсілдері
Нанды дұрыс сақтаудың арқасында оның жұмсақтығы мен хош иісін бірнеше күнге дейін сақтауға болады. Төмендегі кеңестер күнделікті тұрмысқа ыңғайлы әрі нәтижелі.
Мына тәсілдер пайдалы болады:
- Нанды алдын ала турамай, бүтін күйінде сақтау керек. Оның сыртқы қабығы ішкі ылғалдың буланып кетуіне тосқауыл болады. Бөлке неғұрлым ұзақ бүтін сақталса, соғұрлым баяу кебеді. Ал ерте кесілген нан тезірек ауа мен құрғақтыққа ұшырайды.
- Мақта-мата қалта немесе қағаз пакет пайдалану қажет. Мұндай материалдар ауа алмасуға мүмкіндік береді, бірақ артық ылғалды ұстамайды. Бұл нанның көгеріп кетуін алдын алуға көмектеседі. Әсіресе үйде пісірілген нан үшін таптырмас шешім.
- Холодильникке салу – тек қажет болғанда ғана. Төмен температура бактериялардың көбеюін баяулатса да, крахмалдың құрылымын бұзып, нанның кебуін тездетеді. Бұл тәсілді тек жаз мезгілінде немесе ыстық ауа райында қолданған дұрыс.
- Артық нанды мұздатып сақтау пайдалы. Егер екі-үш күнде жеп үлгермейтініңіз анық болса, бөлкені бөліп, мұздатқышқа салып қоюға болады. Ол жерде нан үш айға дейін сақталады. Қажет кезде бөлменің температурасында ерітіп, пешке аздап қыздырып алуға болады.
- Нанды ылғал бөлмелерден алшақ ұстаңыз. Жеміс-жидектер мен көкөністер ылғал бөліп шығаратындықтан, олармен қатар тұрған нан тез көгереді. Сондықтан оны бөлек жерде сақтау ұсынылады.
Осы тәсілдердің әрқайсысы өнімнің балғындығын сақтауға көмектеседі әрі ысыраптың алдын алады.
Қатып қалған нанды қалай пайдалануға болады
Нан қатайып кетсе де, ол әлі де пайдалы болуы мүмкін. Тек оны дұрыс қолдана білу қажет.
Мынадай идеялар іске жарайды:
- үгітіп, нан ұнтағын жасау;
- сарымсақ пен дәмдеуіштермен қуырып, крекер дайындау;
- тост немесе гренка түрінде пайдалану;
- ет тағамдарына қосымша ретінде қолдану;
- тәтті нан пудингі пісіру.
Бұл әдістер әрі ысыраптың алдын алып, ас мәзірін әртараптандыруға мүмкіндік береді.
Нанды балғын күйінде сақтау – ас үй мәдениетінің бір бөлігі. Оны дұрыс сақтау арқылы әрі үнемділікке қол жеткізіледі, әрі тағам қалдығы азаяды. Ең бастысы – сақтау орнын таңдап, ауаның айналымын қамтамасыз ету және артық ылғалдан сақ болу. Осындай қарапайым ережелерді ұстану арқылы нан бірнеше күн бойы жұмсақ та дәмді болып қалады. Бұл тек практикалық қадам ғана емес, сонымен қатар азық-түлікке деген саналы көзқарастың көрінісі. Уақытында мұздату мен дұрыс сақтау арқылы күнделікті тіршілікті жеңілдетуге болады.
