Шөл – аптап ыстық пен ылғалсыздықты бейнелейтін мекен. Дегенмен, осындай қатал табиғи ортада өмір сүре алатын өсімдіктер бар, олардың ең таңғаларлығы – кактус. Бұл өсімдік шөлдің символына айналып қана қоймай, тіршілікке керемет бейімделген биологиялық құрылымымен ерекшеленеді. Кактустар тіршілігін сақтау үшін ерекше қабілеттерге ие: олар суды жинайды, күннен қорғанады, баяу өседі және ұзақ өмір сүреді. Төменде шөлді аймақтарда өсетін кактустар туралы ең қызықты 22 дерек берілген.
- Кактустар аптап ыстық пен ұзаққа созылатын құрғақшылыққа төтеп бере алады, себебі олардың бойында ылғалды сақтау қасиеті бар.
- Жапырақтың орнына тікенектер болуы судың булануын барынша азайтады.
- Кейбір түрлері сабағында жүздеген литр су жинап, оны ұзақ уақыт бойы сақтай алады.
- Қабырғалы немесе ирек пішінді сабағы ылғалға қарай кеңейіп немесе тарылып отырады.
- Беті балауыз тәрізді қалың қабықпен қапталған – бұл күннен қорғайды әрі судың жоғалуын азайтады.
- Тамыр жүйесі кең таралып, жаңбыр немесе шық кезінде пайда болған ылғалды тез сіңіріп алады.
- Кейбір түрлердің тамыры жер бетіне өте жақын орналасып, таңертеңгі шықты да пайдалана алады.
- Кактустар түнде фотосинтездейді, бұл суды үнемдеудің тағы бір амалы болып табылады.
- Жапырақтың қызметін сабақ атқарады – онда хлорофилл бар, әрі ол тағам түзуге қатысады.
- Көптеген шөл кактустары өте баяу өседі, жылына небәрі бірнеше миллиметрге ғана ұлғаяды.
- Кактустар ондаған, кейде жүздеген жыл өмір сүре алады.
- Гүлдері жарқын, үлкен әрі түрлі-түсті болып келеді – бұл тозаңдандырушы жәндіктерді тартуға көмектеседі.
- Кейбір түрлерінің гүлі тек бір түнге ғана ашылып, келесі күні солып қалады.
- Оларды тек аралар емес, жарқанаттар, көбелектер және тіпті колибрилер тозаңдандырады.
- Тікенектері жануарлардан қорғану үшін ғана емес, күн сәулесінен көлеңке жасау үшін де қажет.
- Кейбір түрлердің тікенектері ауадағы ылғалды ұстап, оны сабаққа бағыттай алады.
- Опунция сияқты түрлерінің жемістері жеуге жарамды және дәруменге бай.
- Халық медицинасында кейбір кактус түрлері қабынуға қарсы және дене қызуын түсіретін құрал ретінде қолданылады.
- Кактус сабағы жеңіл әрі мықты болғандықтан, кейде құрылыс материалы ретінде пайдаланылады.
- Олар шөл экожүйесінде маңызды рөл атқарады – жәндіктер мен ұсақ жануарларға баспана мен ылғал көзі болады.
- Кейбір сирек кездесетін түрлері Қызыл кітапқа енгізілген және арнайы қорғауға алынған.
- Кактустар – өміршеңдік, сабыр және бейімделу қабілетінің шынайы белгісі.
Кактустар – шөлдің қатаң табиғатына бейімделген нағыз табиғат шеберлігінің туындысы. Олар адамның көз алдында қарапайым көрінгенімен, ішкі құрылымы өте күрделі әрі тиімді. Бұл өсімдіктер – төзімділік пен бейімділіктің нақты үлгісі. Кактустардан біз қоршаған ортаға бейімделудің, ресурсты үнемдеудің және өмір сүруге құлшыныстың маңызын ұғына аламыз.
