Аспан әлеміндегі құбылыстардың ішінде найзағай бұлттары ерекше әсер қалдырады. Олар – табиғаттың қуатын, атмосферадағы күрделі процестерді және энергия алмасуын бейнелейтін көрініс. Күмбезден көтерілген зілмауыр бұлттар найзағаймен, күн күркіреуімен және құйынды желмен бірге жүреді. Осындай құбылыстарды зерттеу климатты түсінуге және ауа райын дәл болжауға септігін тигізеді. Бұлт құрылымының ерекшеліктерін білу қауіпсіздікті арттырып, табиғатпен үйлесімді әрекет етуге мүмкіндік береді.
- Найзағай бұлтының ғылыми атауы – Cumulonimbus. Ол тік бағытта бірнеше шақырымға дейін көтеріліп, төбесі наковальня тәрізді жайылады. Бұлттың жоғарғы бөлігі тропопауза қабатына дейін жетеді.
- Бұлт ішіндегі көтерілетін жылы ауа ылғалмен бірге жоғарыға жылжиды. Конденсация нәтижесінде бөлінетін жасырын жылу бұлттың дамуын күшейтеді. Бұл өздігінен тұрақты айналым тудырады.
- Егер бұлт атмосферадан ылғал мен энергия ала берсе, бірнеше сағат бойы өмір сүре алады. Мұндай жағдай фронтальды немесе конвективті аймақтарда жиі кездеседі. Оқшау бұлттар керісінше, тез тарқайды.
- Вертикальды желдің өзгеруі бұлттың ішіндегі ағындарды айналдыруы мүмкін. Бұл кезде суперэлементтер пайда болады, олар торнадо мен ірі бұршақтың көзіне айналады.
- Найзағай заряд айырмашылығы нәтижесінде пайда болады. Бұлттың әр қабатындағы бөлшектер бір-бірімен үйкелісіп, электрлік потенциал жинайды. Бір сәтте бұл потенциал мол жарық пен дыбыс тудырады.
- Найзағай жарқылын көргеннен кейін, күркіреу естіледі, себебі дыбыс жарықтан баяу таралады. Жарық пен дыбыс арасындағы уақытқа қарап, оның қашықтығын шамалауға болады.
- Кейде найзағаймен бірге жоғары атмосферада эльфтер, спрайттар мен көгілдір жарқылдар пайда болады. Олар тек арнайы құрылғылар арқылы көрінеді. Бұл құбылыстар атмосферадағы өте күшті электр өрістерінің нәтижесі.
- Бұршақ бұлт ішіндегі көтерілетін ағындар арқылы қалыптасады. Ол бірнеше мәрте көтерілу мен төмендеу кезінде қатып, қабаттаса береді. Жеткілікті салмақ жиналғанда, жерге құлайды.
- Бұлттан төмен қарай түсетін салқын ауа жер бетінде қатты жел тудырады. Мұны даунбёрст деп атайды және ол кенеттен пайда болып, күшті дауылдың белгісі болады.
- Ұзын бұлт тізбектері жүздеген шақырымға дейін созылып жатады. Онда бірнеше найзағай ячейкалары біріккен. Бұлттың осы түрін болжау едәуір күрделі.
- Кейбір найзағай кешендері ғарыштан қарағанда үлкен суық күмбездер сияқты көрінеді. Олар ұзаққа созылатын жаңбыр мен найзағай туғызады. Аумағы кейбір елдермен тең келеді.
- Бұлттың жоғарғы бөлігінің тропопаузамен кездескен жерінде наковальня тәрізді құрылым түзіледі. Ол мұз кристалдарының тарап кетуімен байланысты.
- Бұлттың пайда болуына аэрозольдер үлкен рөл атқарады. Шаң, тұз, түтін сияқты бөлшектер су буының конденсациялануына себеп болады.
- Ауа температурасы нөлден төмен болғанда да кей тамшылар сұйық күйде қалады. Мұндай жағдай ұшақтарға қауіп төндіріп, бұршақтың пайда болуына әкеледі.
- Ұшқыштар найзағай бұлттарынан әрқашан айналып өтеді. Себебі олардың ішінде турбуленттілік пен қатты мұздану өте қауіпті.
- Қазіргі радарлар бұлт ішіндегі ағындардың жылдамдығын өлшей алады. Осы арқылы болашақ дауыл мен оның бағытын болжауға болады.
- Найзағай түсу алдында жер бетіндегі электр өрісі артады. Шаш тік тұрып, металл заттар сықырлай бастайды. Бұл – дереу қауіпсіз жерге кету қажеттігінің белгісі.
- Кейде бұлтпен бірге шөп тозаңы мен жәндіктер биіктікке көтеріледі. Олар желмен алыс қашықтыққа тасымалданады.
- Тропикалық аймақтарда найзағай жаңбырлы маусымда күн сайын болады. Жердің қатты қызуы мен жоғары ылғалдылық себеп болады.
- Қоңыржай ендіктерде найзағай көбінесе фронттар мен ауа массаларының соқтығысуынан болады.
- Найзағай ағашқа түскенде ішкі ылғалды буға айналдырып, қабығын жарып жібереді. Көбіне ағаштан түтін шығып тұрады.
- Бұлт алдыңғы жағындағы желдің көтерілуі салдарынан төмен қара бұлттар пайда болады. Бұл – қатты жаңбыр мен желдің жақындағанын білдіреді.
- Кейде бұлт тропопаузаны тесіп өтіп, үстінен шығып кетеді. Бұл күшті конвекция мен күшті дауылдың белгісі.
- Найзағай жүйелері ылғалды жоғары атмосфера қабатына шығарады. Бұл – жаһандық климатқа әсер ететін фактор.
- Бір нүктеге бірнеше рет найзағай түсуі мүмкін. Ол орынды қатты зақымдап, өрт шығарады.
- Дауылдан кейінгі ауа ашық әрі мөлдір болады. Бұлт жауынмен бірге ауадағы шаң мен зиянды заттарды шайып кетеді.
Найзағай бұлттарының ішінде қаншама күрделі процесс жүріп жатады. Оларды түсіну ауа райын болжауға, қауіпті алдын алуға және табиғатпен үйлесімді өмір сүруге мүмкіндік береді. Осындай деректермен танысу арқылы аспанға жаңа көзқараспен қарауға болады.
